Missie 1: Natuur

Missie 1: Natuur

In 2050 zijn de biodiversiteit en de veerkracht van de natuur in Nederland duurzaam en meetbaar versterkt. Zowel de samenleving als de economie dragen daar actief aan bij.

Wereldwijd legt de mens een te groot beslag op de natuur. Onze samenlevingen gaan de draag- en veerkracht van de planeet te boven. De natuur is de basis onder welvaart en welzijn, maar gaat steeds verder achteruit.

Ook in Nederland zetten samenleving en economie het natuurlijke systeem onder druk: lucht, water, bodem en biodiversiteit raken steeds verder aangetast of onomkeerbaar uitgeput. Kennis en innovatie gericht op deze missie gaan de samenleving helpen natuur niet te zien als deel van reservaten maar te behandelen als integraal onderdeel van en fundament onder de economie, en zo tegelijk ook nieuwe kansen te creëren.

Zo gaan we op zoek naar methoden om de druk op water, bodem, lucht en biodiversiteit te meten en te verminderen, en natuur een plaats te geven in financiële en economische producten. Maar we verkennen ook economische kansen die de natuur biedt, en onderzoeken hoe dankzij innovaties economische activiteiten zoals waterberging, woningbouw, infrastructuur en recreatie juist kunnen bijdragen aan herstel en behoud van natuur.

In de Nederlandse kennis- en innovatie-agenda heeft natuur een eigen plek. Dat onderstreept dat natuurherstel, -behoud en -beheer vragen om vernieuwing en actie vanuit wetenschap, overheid én het bedrijfsleven.

Vijf innovatieprogramma’s

Einddoel 2050

Biodiversiteit, soorten en habitats zijn hersteld en toekomstbestendig geborgd.

Wat willen we bereiken:

  • Positieve trends zijn gerealiseerd en aantoonbaar.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Inrichtings- en herstelmaatregelen zijn ontwikkeld voor het versterken van soorten en habitats op een duurzame manier
  • Richtlijnen zijn opgesteld om de basiskwaliteit natuur in het landelijk en stedelijk gebied op het gewenste peil te brengen
  • Er zijn duidelijke (eind)doelen geformuleerd voor soorten en habitats, ook in Caribisch Nederland, rekening houdend met veranderende condities
  • Er is inzicht in duurzame ruimtelijke en (a)biotische condities en processen voor soorten en habitats

Wat willen we bereiken:

  • Drukfactoren nemen af door verbeterde kennis en een effectievere aanpak met prioritering.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Een integrale en gebiedsgerichte aanpak is ontwikkeld voor alle regio’s die bijdraagt aan versterking van natuur en biodiversiteit, ook in Caribisch Nederland
  • Handvaten zijn ontwikkeld voor gedragsverandering, handhaving en bronmaatregelen om drukfactoren voor natuur te doen afnemen
  • Een prioritering is gemaakt voor inrichting en herstel van ecosystemen, ook in Caribisch Nederland
  • Er is inzicht in de gecombineerde effecten van drukfactoren

Wat willen we bereiken:

  • Beleid, beheer en monitoring zijn integraal, geoptimaliseerd en adaptief.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Innovatieve technieken zijn beschikbaar om de monitoring van natuur en biodiversiteit efficiënter en beter te maken
  • Inzicht in het harmoniseren van natuurwetgeving en -beleid met andere wetten en beleid voor efficiëntere en betere implementatie
  • Er zijn handvaten ontwikkeld voor een succesvolle implementatie van wereldwijd en Europees natuurbeleid
  • Kennis is beschikbaar voor een lange termijnvisie voor het natuurbeleid, mede in het licht van klimaatverandering en maatschappelijke dilemma’s en kansen en ook voor Caribisch Nederland

Einddoel 2050

Er is inzicht in de diensten die de natuur levert op verschillende schaalniveaus.

Wat willen we bereiken:

  • Er is inzicht in de diensten die de natuur levert op verschillende schaalniveaus.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Er is overzicht van de effecten van omgevingscondities op ESD, en van kostendragers en baathebbers van ESD
  • Scenario-studies en evaluaties van ESDmaatregelen zijn ontworpen en uitgevoerd
  • Modellering van langetermijntrends van ecosysteemdiensten is uitgevoerd
  • Inzicht in baten en spin-off effecten van ESD en interactie-effecten tussen verschillende ESD

Wat willen we bereiken:

  • De waardering van ecosysteemdiensten wordt standaard en transparant meegenomen in besluitvorming.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Doorontwikkeling, testen en toepassen van de Ecosystems Services Valuation Database
  • Ontwikkelen, testen en toepassen van economische ESD-waarderingsmodellen voor brede welvaart – en nationale rekeningen
  • Inzicht in trade-offs tussen producerende en regulerende/culturele ecosysteemdiensten (korte-lange termijn)
  • Op basis van kennis zijn ESD-strategieën ontwikkeld voor businessmodellen en toepasbaar gemaakt voor beleid, NGO’s en financiële sector

Wat willen we bereiken:

  • Ecosysteemdiensten zijn versterkt en worden duurzaam beheerd in landelijk en stedelijk gebied

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Plantools en afwegingskaders zijn ontwikkeld om ESD gebiedsgericht te integreren in besluitvorming
  • Er is gebiedspecifieke kennis om ecosysteemdiensten lokaal te versterken en te beheren in co-creatie met belanghebbenden
  • Scenario’s op gebiedsniveau zijn ontworpen van de maatschappelijke kosten/baten van ESD inclusief de ’cost of inaction’
  • Op basis van kennis is een gebiedsindicator ontwikkeld die aangeeft wat de totale waarde van de ecosysteemdiensten in een gebied is (gross ecosystem product)

Einddoel 2050

Natuur-positieve Nature Based Solutions worden ingezet voor maatschappelijke opgaven

Wat willen we bereiken:

  • NBS zijn toekomstbestendig ontworpen en effectief toegepast, passend bij de omgeving en de opgave.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Optimaal ontwerp van gebiedspecifieke NBS voor stedelijk en landelijk gebied
  • Er is inzicht in factoren die NBS bevorderen of belemmeren, van bestuurlijke keuze tot uitvoering
  • Er is inzicht in de economische betekenis van NBS en de multipliereffecten die NBS genereren
  • Scenariostudies en evaluaties van ESD-maatregelen zijn ontworpen en uitgevoerd
  • Gespecificeerde doelstellingen en randvoorwaarden waaraan NBS-ontwerp moet voldoen (om effectief, natuur-positief en toekomstbestendig te zijn)

Wat willen we bereiken:

  • De inzet van NBS is vergroot en wordt standaard gebruikt bij gebiedspecifieke beleidsinterventies en beheer.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • NBS worden geïmplementeerd in zowel stedelijk als landelijk gebied en in co-creatie met belanghebbenden
  • NBS zijn geïntegreerd in gebiedsgerichte aanpak en in co-creatie met gebiedspartners
  • Beleids- en financieringsmodellen zijn ontworpen voor het implementeren en beheren van NBS

Wat willen we bereiken:

  • Duurzame uitbreiding, beheer en gebruik van natuur voor koolstofopslag, klimaatbuffer en natuurherstel.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Verschillende vormen van uitbreiding van (natte) natuur, bos en bomen zijn ontworpen en klimaatslimme bos- en natuurbeheermaatregelen zijn ontwikkeld
  • Er is inzicht in de effecten van beheermaatregelen van (natte) natuur, bos en bomen
  • Beoordelingskaders voor ruimtelijke en landschappelijke inpassing van (natte) natuur-, bos- en bomenuitbreiding zijn opgesteld
  • Er is inzicht in koolstofflux van grote wateren, natuurveengebieden en bodems en in mogelijkheden voor klimaatadaptatie

Einddoel 2050

Systeemverandering van financiële, economische, sociale en juridische kaders en mechanismen waardoor de samenleving en economie positief bijdragen aan een veerkrachtige natuur.

Wat willen we bereiken:

  • De samenleving is ingericht op en faciliteert natuurinclusief handelen.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Experimenteerruimtes om nieuwe maatregelen, regelgeving, interbestuurlijke samenwerking en sturingsmechanismen te testen 
  • Scenariostudies transitiepaden en bijbehorende kosten en baten, trade-offs
  • Sturingsmechanismen om natuur te mainstreamen in besluitvorming. Vertalen naar concreet handelingsperspectief (multilevel en multi-actor) 
  • Er is kennis van lock-ins en hoe deze af te bouwen rond kosten, wetten, subsidieregelingen, kennis
  • Er is fundamenteel inzicht in het begrip en een theory of change (doelen, impact, outcome) van de transitie naar een natuurinclusieve samenleving

Wat willen we bereiken:

  • Waardecreatie en verdienvermogen zijn natuurinclusief en versterken de natuur.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkeling en toepassing Life Cycle Assessment voor biodiversiteit
  • Nieuwe financiële mechanismen (biodiversiteit offset, biodiversiteitscredits, blended finance) zijn getest in de praktijk
  • Afwegingskader ontwikkeld voor de selectie van biodiversiteit hotspots/zones voor financiering
  • (Co-)financieringsmodellen ontwikkeld voor biodiversiteits-hotspot/zones
  • Kennis van toepassing nieuwe op natuur gebaseerde verdienmodellen voor boer, burger, bedrijven en dienstverlening
  • Inzicht in belemmerende en bevorderende factoren van natuurinclusieve waardecreatie

Wat willen we bereiken:

  • Mensen en bedrijven zijn zich bewust van het belang van natuurinclusief handelen;  het gedrag is aangepast.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Tools voor co-creatie getest en toegepast (burgerinspraak en participatie, communities of practice en lerende netwerken)
  • Er is concreet handelingsperspectief voor een rechtvaardige, inclusieve en maatschappelijk verantwoorde transitie 
  • Er is inzicht in het bevorderen van natuurinclusief handelen en participatie van en tussen sectoren (MKB), domeinen, actoren, op diverse schaalniveaus en van de impact daarvan (monitoren)
  • Er is kennis van factoren die bewustzijn en participatie bevorderen en belemmeren, in het bijzonder onderwijs en natuur- en duurzaamheidseducatie 
  • Er is inzicht in mechanismen van gedragsverandering op basis van marktprikkels, niet-marktinstrumenten, sociale omgeving en netwerken

Einddoel 2050

In 2050 zijn het natuurbeleid en natuurbeheer data- en technologie-gedreven en wordt digitale technologie optimaal benut door burgers, bedrijven en overheden om duurzame keuzes te maken die bijdragen aan natuurherstel en biodiversiteit.

Wat willen we bereiken:

  • Nieuwe technologieën en technieken zijn ontwikkeld en worden effectief toegepast in het natuurdomein.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Het gebruiksklaar maken en implementeren van nieuw ontwikkelde technologieën voor beleid, beheer en monitoring
  • Nieuwe en bestaande (digitale en genetische) technologieën zijn toepasbaar gemaakt voor gebruik bij natuurbeleid, -beheer en -monitoring
  • (Digitale en genetische) technieken zoals automatische beeldherkenning, eDNA, remote sensing zijn ontwikkeld

Wat willen we bereiken:

  • De data-infrastructuur voor natuur is geharmoniseerd, open, toegankelijk en gebruiksvriendelijk.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Er zijn gebruikersgroepen voor kennisdeling en versterken vaardigheden gebruikers
  • Innovatieve vormen van participatieve monitoring en citizen science zijn ontwikkeld 
  • Sociale innovatie op het gebied van integratie en acceptatie van door maatschappelijke actoren verzamelde data
  • Natuurdata is georganiseerd en open volgens de FAIR principes. Er is kennis van juridische en ethische kwesties m.b.t. data sharing
  • Een geharmoniseerde, toegankelijke en gebruiksvriendelijke infrastructuur voor multidisciplinaire natuurdata is ontwikkeld

Wat willen we bereiken:

  • Nieuwe manieren van dataverzameling worden geïntegreerd toegepast in natuurmonitoring.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Real-time data worden effectief ingezet bij adaptief en gebiedsgericht natuurbeheer
  • Data-gedreven monitoringsystemen voor een integrale en systeemgerichte aanpak zijn vertaald naar ondersteunende tools en dashboards
  • Modellen die ruimtelijke en sociaal-economische data integreren zijn ontwikkeld, getest en toegepast voor afwegingen over landgebruik en milieu.
  • Er is inzicht in selectie en gebruik van indicatoren; nieuwe indicatoren zijn ontwikkeld, waaronder ecosysteem-specifieke alarmindicatoren
  • Kennis over integratie van technieken en datasets voor een data-gedreven natuurmonitoring

Theory of Change-schema’s

Bovenstaande innovatieprogramma’s zijn ook samengevat volgens de Theory of Change-methode. Deze schema’s zijn meer in detail uitgewerkt en geven de onderlinge samenhang tussen de innovatieprogramma’s weer. U kunt de schema’s hier downloaden.