Missie 5: Noordzee en grote wateren

Missie 5: Noordzee en grote wateren

In 2050 past economische activiteit op de Noordzee en andere grote Nederlandse wateren, waaronder energiewinning, voedselproductie, scheepvaart en visserij, binnen ecologische randvoorwaarden. Voldoende zoet water van goede kwaliteit is geborgd.

Het grootste deel van de wereld en de EU bestaat uit water. Ook in Nederland zijn zeeën, meren en grote rivieren en hun ecosystemen, meer dan we ons soms realiseren, van levensbelang.

Ze zorgen voor voedsel, welvaart én welzijn, maar ook voor biodiversiteit. Grote wateren zijn ook belangrijke buffers tijdens droogte en extreme regenval door een veranderend klimaat. Door opwarming en groeiende menselijke activiteit, waaronder visserij en energiewinning op zee, staan mariene ecosystemen onder hoge druk. Net als op het land zullen we het gebruik van de grote wateren gaan aanpassen aan wat ecosystemen kunnen verdragen, in de Nederlandse delta en de Noordzee, maar ook in de oceanen en rond de Caribische eilanden.

Kennis en innovatie zijn broodnodig, bijvoorbeeld om de draagkracht van ecosystemen vast te stellen, ruimte voor duurzaam economisch gebruik te bepalen en natuur te beschermen en te versterken. Binnen de ecologische randvoorwaarden gaan we door middel van rendabele visserij en aquacultuur hoogwaardig voedsel produceren. Maar ook grootschalige opwekking van windenergie, winning van bouwgrondstoffen, drijvende bouwwerken, scheepvaart en andere ‘blauwe’ sectoren zullen binnen verantwoorde ruimtelijke, ecologische en veiligheidskaders een plaats kunnen houden of krijgen.

Cruciaal is dat in deze missie de samenwerking wordt gezocht, tussen overheid, kennisinstituten en bedrijven, maar ook internationaal, want ecosystemen van grote wateren kennen geen grenzen, de exportkansen zijn aanzienlijk en de opgaven zijn groot.

Vijf innovatieprogramma’s

Einddoel 2050

Een veerkrachtig en klimaatrobuust ecosysteem is de basis voor een duurzaam gebruik van de Noordzee en oceanen.

Wat willen we bereiken:

  • Beter begrip van het ecologisch functioneren van de Noordzee en oceanen irt veerkracht en klimaatrobuustheid.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Innovatie in monitoring, data wordt beschikbaar gemaakt voor verschillende gebruiken/ers in dataportals
  • Maken van afwegingskaders voor gebruik. Kennisoverdracht en doorvertaling van kennis naar gebruik/gebruikers
  • Onderzoek naar verschillende gebruikers, hun belangen en de manier waarop stakeholders gebruik maken van de Noordzee/oceanen
  • Onderzoek i.r.t. veerkracht en klimaatrobuustheid
  • Ontwikkelen van basiskennis van de verschillende ecosystemen incl. inzicht in koolstoffluxen van Noordzee en oceanen

Wat willen we bereiken:

  • Maatschappelijk en ecologische randvoorwaarden zijn gedefinieerd en meetbaar voor verschillende gebruiksfuncties waaronder  zandwinning, offshore energie, deep sea mining. 

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Innovatie in monitoring, data wordt beschikbaar gemaakt voor verschillende gebruiken/ers in dataportals
  • Maken van afwegingskaders voor gebruik. Kennisoverdracht en doorvertaling van kennis naar gebruik/gebruikers
  • Onderzoek naar verschillende gebruikers, hun belangen en de manier waarop stakeholders gebruik maken van de Noordzee/oceanen
  • Onderzoek naar maatschappelijk acceptatie & participatie en sea and ocean literacy
  • Onderzoek naar ecologische effecten van de verschillende gebruiksfuncties inclusief: cumulatie, multi hazards

Wat willen we bereiken:

  • Natuurwinst is kwantificeerbaar bij Multifunctionele concepten zoals in windparken
  • Natuurwinst is kwantificeerbaar bij Nature based solutions (NBS) en natuurinclusief bouwen (NiD)

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Innovatie in monitoring, data wordt beschikbaar gemaakt voor verschillende gebruiken/ers in dataportals
  • Creëren eigenaarschap d.m.v actieve stakeholder participatie 
  • Uitvoeren van pilots incl O&M –  gericht op kennis voor onderzoek naar impact systeemniveau
  • Ontwikkelen van verdienmodellen & pilots voor multifunctionele concepten inclusief O&M
  • Ontwikkelen NBS & NID indicatoren en opstellen van randvoorwaarden
  • Ontwikkelen van inrichtingsconcepten die geschikt zijn voor multifunctioneel gebruik
  • Onderzoek naar bijdrage van NBS & NiD maatregelen op ecosysteemn

Wat willen we bereiken:

  • Natuurherstel- en biodiversiteitsdoelen zijn in kaart gebracht, meetbaar gemaakt, en gehaald
  • Voedselproductie vindt plaats binnen de grenzen van het ecosysteem en voedselveiligheid is gewaarborgd

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Innovatie in monitoring, data wordt beschikbaar gemaakt voor verschillende gebruiken/ers in dataportals
  • Creëren eigenaarschap en stakeholderinitiatieven; o.a. middels challenges komen tot oplossingen
  • Indicatoren ontwikkeling en ontwikkelen van lange-termijn monitoring om de doelen te kunnen beoordelen
  • In kaart brengen relaties tussen voedselveiligheid en ecologische verandering
  • Vergroten kennis over (commerciële) bestanden & effecten van biomassa onttrekking op trofische relaties

Einddoel 2050

In 2030 heeft 30% van de binnenwateren (rivieren, intergetijdengebied, meren) een beschermde status, inclusief de oeverzones. Er heeft een kwaliteitsverbetering plaatsgevonden van de verschillende ecosystemen, leidend tot de gewenste kwaliteit in 2050. Gebruik van de wateren is natuurinclusief in 2050.

Wat willen we bereiken:

  • Beter begrip van ecologisch functioneren van intergetijdegebieden, rivieren en meren.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkeling evaluatiemethoden voor aquatisch-terrestrische biodiversiteit
  • Ontwikkeling van integrale/ gekoppelde database voor zoete en zoute deltanatuur
  • Onderzoek naar toxische risico’s voor ecologisch functioneren (plastics, pfas, etc.)
  • Onderzoek naar de rol van gradiënten, morfologie  & dynamiek (helder-troebel,  zoet-zout, nutriënten) en klimaat voor ecologisch functioneren

Wat willen we bereiken

  • Maatschappelijk en ecologische randvoorwaarden meetbaar definiëren & optimaliseren t.b.v. gebruiksfuncties (voedsel, energie etc.)

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Stimuleren van transities in waterafhankelijke sectoren waar in de huidige situatie onzekerheden zijn over de ecologische effecten
  • Ontwikkeling van natuurinclusieve streefbeelden/scenario’s toekomstig gebruik grote wateren
  • Definiëren van randvoorwaarden voor gebruiksvormen op en langs het water  (grindwinning, energie, recreatie, etc.)
  • Onderzoek naar cumulatieve effecten van gebruik (drukfactoren) op ecologisch functioneren

Wat willen we bereiken:

  • Natuurwinst is kwantificeerbaar bij Nature Based Solutions
  • Natuurwinst is kwantificeerbaar bij multifunctionele concepten

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkeling van kennis voor (meervoudige) verdienmodellen voor inrichtingsconcepten met natuurwinst in oeverzones, kustlandschap en open water
  • Onderzoek naar risico-reducerende inrichtingsmaatregelen gericht op invasieve soorten (inclusief exoten)
  • Ontwikkeling van kennis voor evaluatie methoden voor Nature based Solutions  toepasbaar op verschillende niveaus en verschillende beleidsdoelen
  • Onderzoek naar synergie tussen gebiedsplannen (NPLG, PPLG) en inrichting grote wateren (PAGW) in relatie tot bestaande en nieuwe natuur- en beheerdoelen

Wat willen we bereiken

  • Klimaatadaptatie levert natuurwinst op
  • Het waterbeheer is voorbereid op verzilting

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Onderzoek naar de organisatie van project en (grensoverschrijdende) (eco)systeem monitoring gericht op het verbeteren van synergie hiertussen
  • Onderzoek gericht op het vergroten van maatschappelijk draagvlak voor gewijzigd waterbeheer (Burgerparticipatie,  Citizen science, raadplegingen)
  • Onderzoek naar de ecologisch en economische waarde van brak water en zoutwater normering voor economisch gebruik van water uit de grote wateren in de kustzones
  • Onderzoek naar aanpassingen in water- en natuurbeheer gericht op reductie van) en/of waterschaarste, en/of wateroverlast klimaat- en/of verziltingsrisico’s gericht op een combinatie van natuurwinst en economie

Einddoel 2050

In 2050 vormen visserij, landbouw, toerisme samen met waterbeheeractiviteiten een balans met de unieke Caribische (onderwater)natuur en dragen structureel bij aan de lokale voedselvoorziening en de lokale economie op een manier waarbij de natuur niet achteruitgaat.

Wat willen we bereiken:

  • Beter begrip van ecologisch functioneren van ecosystemen op zee en land en in onderlinge samenhang

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkelen van slimme innovatie technieken (e-DNA, remote sensing, AI) voor monitoring op land en in zee
  • Onderzoek in relatie tot veerkracht en klimaatrobuustheid in de lokale context. 
  • Bepalen effect-relaties, bedreigingen en drukfactoren op land en in zee

Wat willen we bereiken:

  • Onder water: koraal, zeegras en mangroves hersteld  
  • Boven water: (ruimte voor) natuurherstel  en verlies van biodiversiteit gestopt

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Definitie van randvoorwaarden voor gebruiksvormen en investeringen om natuur herstel te bevorderen en biodiversiteitsverlies te verminderen
  • Opschalen van pilots voor natuurherstel (inclusief verdienmodel)
  • Ontwikkelen van passende (herstel en restauratieve) maatregelen en mitigaties via pilots
  • Bepalen effect-relaties, bedreigingen en drukfactoren op land en in zee

Wat willen we bereiken:

  • Stimuleren van voedselproductie afgestemd op de lokale situatie
  • Transitie naar duurzame visserij (methoden) voltooid
  • De toerismesector opereert volledig natuurinclusief

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Opschalen van best practices die bijdragen aan een natuur-inclusieve agrarische economie, gezonde mariene ecosystemen en de lokale duurzame voedselvoorziening
  • Ontwikkelen van innovaties op land (bv circulaire landbouw) in relatie tot watergebruik en verdienvermogen
  • Ontwikkelen van duurzame innovaties die het verdienvermogen voor visserij, aquacultuur  en toerisme verbeteren
  • Inzet op innovaties in de visserij richting zero bijvangst en impact op bodem en koraal
  • Onderzoek nodig naar ecologische effecten van de verschillende gebruiksfuncties inclusief: cumulatie, multi-hazards

Wat willen we bereiken:

  • Schoon water en de bijbehorende infrastructuur in balans met de Caribische  natuur 
  • Op alle eilanden vindt afvalscheiding plaats

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkelen van toepassingen om het gebruik van effluent als duurzame bron van kostbaar zoet water in te zetten
  • innovatie om restafval en influx van Sargassum in te zetten voor productie van biogas/-ethanol
  • Innovaties om nutriënten terug te winnen uit afvalwater 
  • Handelingsperspectief voor burger/citizen science

Einddoel 2050

Nederland is leidend in blauwe economieconcepten die economisch en ecologisch houdbaar zijn.

Wat willen we bereiken:

  • De eerste operationele schaalbare constructies energie uit water zijn getest op technische, economische en ecologische effecten.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkelen van kennis en gereedschappen om ontwerpen te maken en te beoordelen 
  • Ontwikkelen van innovatieve en opschaalbare concepten meenemen kennis over ecologische impact
  • Onderzoek naar risico’s op gebied techniek, economie, regelgeving en omgevingseffecten
  • Modelontwikkeling van dynamica van samengestelde drijvende constructies op zee

Wat willen we bereiken

  • De haalbaarheid en ecologische effecten van oplossingen voor voedsel, zeewier en algenteelt met economisch perspectief zijn aangetoond.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkeling instructie gebruik aan vissers/ondernemers i.s.m. vissers
  • Ontwikkeling van technieken voor teelt en oogsten
  • Ontwikkeling vierkantsverwaarding zeewier naar food, chemie, en energie
  • Kennis opdoen om opschaling van teelt te bevorderen met aandacht voor ecologische impact
  • Onderzoek naar haalbaarheid van medegebruik in windmolenparken

Wat willen we bereiken:

  • De technologie voor ontwerp, bouw en operatie van oplossingen voor minimale impact is aangetoond en beschikbaar.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Opstellen van een afwegingskader voor onderbouwen van een license to operate
  • Ontwikkelen van technisch/operationele concepten die impact minimaliseren (LCA-systematiek)
  • Opdoen van kennis over de ecosystemen op mijnbouwlokaties

Wat willen we bereiken

  • De technologie voor ontwerpen, bouwen en opereren van circulaire (semi) drijvende constructies op zee is beschikbaar en getest.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Valideren van concepten middels beproevingen
  • Haalbaarheid onderzoeken van diverse  toepassingen op zee incl plannen voor Maripark
  • Onderzoek naar risico’s op gebied techniek, economie, regelgeving en omgevingseffecten

Wat willen we bereiken:

  • Een aanpak is ontwikkeld en getest voor het meten van vervuiling en het opruimen van afval uit zeen en oceanen.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkelen van handelingperspectief voor burger/citizen science
  • Demonstratie en effectmonitoring van pilots in gebieden met veel afval
  • Ontwikkelen van alternatieve concepten voor opruimen (plastic afval) / verminderen vervuiling
  • Onderzoek naar bewegingsgedrag van (plastic) afval/vervuiling in zee

Einddoel 2050

Aquatisch voedsel wordt erkend als regionaal en duurzaam onderdeel van voedselinname en Nederlands voedselbeleid. 

Wat willen we bereiken:

  • Volledig duurzame en natuur en diervriendelijke visserij en aquacultuur in Noordzee en grote wateren.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkelen van pilots voor aantonen win/win natuur-economie o.a. voor aquacultuur/schelpdieren/zeewierkweek 
  • Toepassen van (internationale) innovaties in de visserij richting netto zero bijvangst en impact op de bodem
  • Inzicht in het voorkomen doelsoorten i.r.t. ontwikkelingen op zee en grote wateren & klimaatverandering

Wat willen we bereiken:

  • Bewustwording en waardering van aquatisch voedsel.

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Verbeterd inzicht rol/positie voedsel uit zee in de eiwittransitie
  • Scenario-ontwikkeling t.b.v. marktontwikkeling en afstemming vraag en aanbod
  • Productontwikkeling/recepten/circulariteit/prijs
  • Inzicht in waardering door en handeling perspectief voor consument

Wat willen we bereiken:

  • Multifunctioneel ondernemerschap ontwikkeld
  • Nieuwe verdienmodellen zijn ontwikkeld
  • Optimale omstandigheden aan boord

Gewenste resultaten: (Volgorde: van toepassingsgericht naar fundamenteel onderzoek)

  • Ontwikkeling van innovaties (visserij, aquacultuur en in de ketens) en toepassing in pilots 
  • Ontwikkelen Sealabs/pilots voor toekomstbestendige voedselproductie en handelingsperspectief huidige sector
  • Ontwikkelen Sealabs/pilots voor toekomstbestendige voedselproductie en handelingsperspectief huidige sector
  •  Opleiden aquatisch ondernemer van de toekomst, in de context van de veranderde wereld, waarden en normen
  • Ontwikkelen van diversificatie en differentiatie (in taken)  in de visserij /voedselproductie
  • Zorgdragen voor voldoende en goed opgeleid personeel met aandacht voor veiligheid aan boord (HCA)
  • Inzicht in verbinding burger-visser; aandacht voor sociaal-culturele en sociaal economische waarden van de visserij

Theory of Change-schema’s

Bovenstaande innovatieprogramma’s zijn ook samengevat volgens de Theory of Change-methode. Deze schema’s zijn meer in detail uitgewerkt en geven de onderlinge samenhang tussen de innovatieprogramma’s weer. U kunt de schema’s hier downloaden.